Sekcja Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników opracowała nowe zalecenia, dotyczące przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym.

Zaktualizowano obowiązujące Rekomendacje z 2015 roku, wskazując na optymalny schemat wykonywania badań USG u pacjentek w ciąży o prawidłowym przebiegu. Badanie ultrasonograficzne to podstawowe narzędzie diagnostyczne w przebiegu ciąży. Powinno być oferowane wszystkim kobietom co najmniej 4 razy w trakcie trwania ciąży, na różnych etapach jej zaawansowania (na każdym etapie rozwoju płodu badanie USG ma inną specyfikę i odmienny cel).

1) Badanie USG przed 10 tygodniem ciąży

USG na tym etapie ciąży jest badaniem nieobowiązkowym, wykonywanym ze wskazań lekarskich przy użyciu sondy dopochwowej. Jego celem jest uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego, ocena wieku ciążowego, ocena obecności pęcherzyka ciążowego, ocena echostruktury trofoblastu, ocena liczby zarodków, kosmówek i owodni, ocena pęcherzyka żółtkowego, ocena obecności zarodka oraz ocena narządów płciowych ciężarnej.

2) Badanie USG pomiędzy 11+0 a 13+6 tygodniem ciąży

Lekarz prowadzący ciążę ma obowiązek poinformować pacjentkę o możliwości wykonania badań prenatalnych. W przypadku spełnienia kryteriów włączenia do Programu Badań Prenatalnych, podlegają one refundacji z NFZ. Zasadniczym celem badania jest ocena struktur anatomicznych płodu, rozpoznanie wczesnych wad strukturalnych, ocena wielkości płodu oraz określenie czasu trwania ciąży i terminu porodu. Drugim celem badania USG w tym okresie ciąży jest ocena ryzyka wystąpienia najczęstszych aberracji chromosomowych (trisomii 21, 18, 13). Wynik badania powinien zawierać komentarz i ewentualne zalecenia co do dalszego postępowania.

3) Badania USG w 18-22 oraz w 28-32 tygodniu ciąży

Celem badania ultrasonograficznego w 18 -22 tygodniu ciąży jest szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych. Lekarz dokonuje wnikliwej oceny budowy anatomicznej płodu. Natomiast badanie w 28-32 tygodniu ciąży ma na celu przede wszystkim ocenę wzrastania płodu oraz (opcjonalnie) jego dobrostanu w określonych sytuacjach klinicznych. Obydwa badania pozwalają określić przybliżoną masę płodu i wiek ciążowy na podstawie parametrów biometrycznych. Badanie płci płodu zostaje wykonane na życzenie rodziców.

Badanie USG płodu po terminie porodu

Po 280 dniach ciąży rośnie ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, dlatego po terminie porodu pacjentka powinna mieć wykonane badanie USG, ukierunkowane na ocenę położenia płodu, ocenę czynności serca i częstości uderzeń, biometrię i określenie szacunkowej masy płodu, ocenę objętości płynu owodniowego oraz ocenę położenia łożyska.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa i najwyższej jakości świadczeń, badanie USG powinno być wykonywane tylko przez lekarzy posiadających stosowne uprawnienia i kwalifikacje.

Do pobrania:

Rekomendacje USG 2020

Ze względu na obecną sytuację epidemiologiczną związaną ze stanem pandemii COVID-19, w celu minimalizacji ryzyka transmisji infekcji, wprowadziliśmy ograniczenia oraz zasady dotyczące wizyt w naszym Centrum Medycznym Sonomedico. Wszelkie obostrzenia mają na celu wyłącznie bezpieczeństwo. Poniższe wytyczne są zgodne ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników .

1. Pacjentki, które nie zostały wcześniej umówione na wizytę, prosimy o uprzedni kontakt telefoniczny.
2. Na wizyty przyjmujemy wyłącznie pacjentki zdrowe, z ujemnym wywiadem oraz pacjentki bezobjawowe.
3. W gabinecie i poczekalni może przebywać tylko pacjentka – bez osoby towarzyszącej. Kategorycznie zabronione jest przyprowadzanie dzieci do przychodni. Jest też wymagane utrzymywanie co najmniej 2 metrów odległości między osobami.
4. Przed wizytą, wszystkie pacjentki podlegają wstępnej selekcji, która obejmuje:
   1. wypełnienie ankiety i oceny ryzyka epidemiologicznego ;
   2. pomiar temperatury ciała.
5. Wejście do przychodni jest możliwe po uprzednim nałożeniu maseczki oraz rękawiczek ochronnych.
6. Jest wymagane utrzymanie jak największej – tak dużej, jak to tylko możliwe – odległości między badaną pacjentką i badającym. Podczas badania ultrasonograficznego należy ograniczyć kontakt słowny i wzrokowy. Omówienie wyniku badania powinno mieć miejsce po jego zakończeniu z zachowaniem bezpiecznej odległości.
7. Przed badaniem należy zdezynfekować ręce dedykowanym środkiem.
8. W przypadku pacjentek z ujemnym wywiadem epidemiologicznym, nie gorączkujących, ale z objawami przeziębienia, wizyty zostaną odroczone do momentu ustąpienia objawów.
9. Ciężarne z dodatnim wywiadem po przeprowadzeniu ankiety powinny podlegać 14-dniowej kwarantannie i nie mieć wykonywanych przesiewowych badań ultrasonograficznych. W przypadku stanów nagłych wskazana jest opieka szpitalna w dedykowanym ośrodku.
10. Ciężarne chorujące na COVID-19 lub z dodatnim testem na SARS-CoV-2 powinny mieć wykonywane badania USG wyłącznie z uzasadnionych wskazań w ośrodkach wielospecjalistycznych (tzw. jednoimiennych) dedykowanych do opieki nad pacjentami z infekcją SARS-CoV-2.

Harmonogram i program przedporodowych badań, rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.

Ciągłe doskonalenie standardów opieki medycznej nad kobietą ciężarną ma na celu przede wszystkim zmniejszenie ryzyka zachorowań matek i noworodków. Rozwój fizyczny i intelektualny dziecka zależy od prawidłowo przebiegającej ciąży i porodu. W związku w powyższym Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników dostrzega potrzebę analizy i modyfikacji opieki przedporodowej w polskiej służbie zdrowia. Poniżej przedstawiamy rekomendowany harmonogram w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej dla kobiet zdrowych, u których ciąża przebiega bez powikłań w okresie przedporodowym.

 

Powyższy przewodnik stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra `Zdrowia z dnia 10.07.2003 r.

Poród to niezwykle stresujący moment dla przyszłej mamy. W pośpiechu łatwo zapomnieć o wielu istotnych przedmiotach, dlatego torbę do szpitala warto spakować z wyprzedzeniem.

Torba z rzeczami dla Ciebie i dziecka powinna czekać w gotowości od ok. 36 tygodnia ciąży (niektóre mamy wolą spakować się nawet 2 miesiące przed planowanym terminem porodu). Pakując torbę, należy kierować się wytycznymi placówki medycznej, w której zamierzasz rodzić . Listę znajdziesz na stronie internetowej szpitala lub otrzymasz ją od personelu podczas wizyty. Unikaj robienia zapasów. Jeśli będziesz musiała pozostać w szpitalu dłużej niż 2-3 dni, partner lub bliscy mogą Ci dowieźć niezbędne rzeczy.

Dokumenty

Przygotuj teczkę z dokumentami. Najlepiej przechowuj ją w torbie do porodu lub w widocznym miejscu. Pamiętaj również o portfelu, jeśli trzymasz w nim dokumenty. W dniu porodu miej przy sobie:

• dowód tożsamości (dowód osobisty, paszport)
• kartę przebiegu ciąży
• kartę NFZ
• wyniki badań:
  • grupa krwi i Rh z przeciwciałami odpornościowymi (oryginał)
  • morfologia i mocz (z co najmniej 6 ostatnich tygodni)
  • HBS Ag
  • WR
  • posiew z przedsionka pochwy i odbytu w kierunku nosicielstwa bakterii Streptococcus agalactiae (paciorkowce typu B) wykonany po 35. tygodniu ciąży
  • ostatnie USG
  • zalecenia lekarzy specjalistów (np. okulisty, kardiologa, ortopedy etc.)

Najważniejsza jest karta ciąży. Do porodu nie potrzebujesz skierowania.

Rzeczy dla Ciebie

Spakuj przedmioty według otrzymanej w szpitalu lub pobranej ze strony www listy. Co na pewno powinno znaleźć się w wyprawce?

• Kosmetyczka z przyborami toaletowymi (według potrzeb)
• 2 ręczniki (min. 1 duży kąpielowy)
• 3 koszule nocne (najlepiej przystosowane do karmienia)
• Szlafrok lub sweter
• Podkłady na łóżko oraz podkłady ginekologiczne lub wkłady chłonne (według wytycznych danej placówki)
• Majtki siatkowe (2-5 sztuk)
• Pantofle i skarpety
• Wkładki laktacyjne
• Telefon i ładowarka

Przydać Ci się mogą także: 2 biustonosze do karmienia, laktator, rogal do karmienia oraz poduszka poporodowa.

Wyprawka dla dziecka

Kompletując wyprawkę szpitalną dla noworodka, podobnie kieruj się z listą z danego szpitala. Niezbędne będą:

• 3 bawełniane kaftaniki i śpioszki albo 3 pary body i pajacyków (jeśli jesteś debiutującą mamą, na pierwsze dni wybierz ubranka rozpinane na całej długości)
• bawełniana czapeczka
• 2 pary skarpetek
• rękawiczki na rączki
• kocyk
• pieluszki jednorazowe (ok. 15 sztuk, najlepiej po kilka 2-5 kg i 3-6 kg)
• pieluszki tetrowe (ok. 2-3 sztuk)
• chusteczki nawilżające
• krem typu Bepanthen

Ubranko na wyjście, dopasowane do pogody, może dowieźć tatuś w dniu wypisu. Jeśli ktoś odbierze Cię ze szpitala autem, koniecznie musi mieć ze sobą fotelik samochodowy dla noworodka.

Jedzenie

Z pewnością to ostatnia rzecz, o jakiej będziesz myśleć w drodze do szpitala. Warto jednak zabrać ze sobą:

• wodę niegazowaną (ok. 2 litrów w mniejszych butelkach)
• prowiant dla partnera
• herbatkę na pobudzenie laktacji

Na koniec jedna, praktyczna wskazówka - warto rozdzielić rzeczy w torbie na te dla Ciebie (+ osobno dokumenty) oraz te dla dziecka, aby uniknąć niepotrzebnego zamieszania i stresu po przyjeździe do szpitala. Najważniejsze to spakować spokój i opanowanie. Inne rzeczy mogą dostarczyć bliscy.

Certyfikat FMF oznacza wysoką gwarancję przeprowadzonych badań i konsultacji. Lekarze wykonujący badania prenatalne, którzy posiadają certyfikaty Fetal Medicine Foundation (FMF) poddawani są corocznemu audytowi (kontroli zewnętrzej), co stanowi o bardzo wysokiej jakości badań. Ponadto mają dostęp do specjalistycznego oprogramowania komputerowego w celu kalkulacji ryzyka aberracji chromosomowych.

Wyżej wymienione czynniki zapewniają najwyższej jakości badanie USG oraz ocenę ryzyka.

W naszej placówce wszyscy lekarze wykonujący badania prenatalne legitymują się certyfikatem FMF oraz posiadają odpowiednie doświadczenie, a także wysoki stopień wiedzy pozwalający na udzielanie porad na najwyższym poziomie. Dr hab. n. med. Bartosz Czuba od wielu lat jest organizatorem kursów USG dla lekarzy oraz jest official practical trainer Fetal Medicine Foundation w Londynie, prowadzącym szkolenie i egzaminy dla lekarzy potrzebne do uzyskania certyfikatów FMF.

Kobiety w zdrowej, niezagrożonej ciąży nie mają przeciwwskazań do podróżowania samolotem. Przeciwnie – lekarze często podkreślają, że trwająca 1-3h podróż samolotem jest dużo wygodniejsza i bezpieczniejsza dla przyszłej mamy niż 8-12h spędzonych w samochodzie.

Możliwość podróżowania samolotem powinna być zawsze rozpatrywana indywidualnie przez lekarza prowadzącego ciążę – w odniesieniu do konkretnej pacjentki i konkretnej ciąży. Często odradza się latanie w I trymestrze ciąży (do 13. tygodnia) oraz w ostatnich tygodniach (od 28. tygodnia). Najbezpieczniejszy czas na lot to II trymestr.

Wśród przeciwwskazań do podróży w ciąży samolotem wymienia się na ogół:

• wcześniejsze poronienie/-a
• ciążę mnogą
• ciążę wysokiego ryzyka

nasilone dolegliwości ciążowe (zwłaszcza związane z układem krążenia)

Pewne ograniczenia wprowadzają również linie lotnicze, które mogą wymagać okazania zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do podróży samolotem (na ogół od 28. tygodnia ciąży) albo w ogóle nie zezwalać na podróż kobietom w ciąży (najczęściej po ukończeniu 36. tygodnia ciąży).

Przed planowaną podróżą koniecznie:

• zapoznaj się z regulaminem wybranych linii lotniczych w zakresie dotyczącym kobiet w ciąży
• odwiedź swojego ginekologa (ok. 1-2 tygodnie wcześniej)
• uzyskaj Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (w przypadku podróży zagranicznej do krajów UE; wyrobienie karty jest bezpłatne).

„Chłopiec czy dziewczynka?” – coraz więcej przyszłych rodziców chce znać odpowiedź na to pytanie. Aktualne technologie pozwalają lekarzowi trafnie rozpoznać płeć już w I trymestrze ciąży.

Narządy płciowe chłopca kształtują się mniej więcej w 9. tygodniu ciąży, a dziewczynki w 10-11. tygodniu. W celu identyfikacji płci dziecka w I trymestrze ciąży, lekarz przy pomocy aparatury USG dokonuje pomiaru CRL – długości ciemieniowo-siedzeniowej. W okolicach spojenia łonowego sprawdza tzw. „wyrostek płciowy”. U chłopców wyrostek ten odstaje do góry, a u dziewczynek jest grubszy i lepiej widoczny oraz przylega równolegle do kręgosłupa.

Oznacza to, że już podczas pierwszego, obowiązkowego badania USG (wykonywanego między 11. a 14. tygodniem ciąży), możesz zapytać lekarza o płeć swojego dziecka. Pamiętaj, że obraz nie zawsze będzie jednoznaczny i może się okazać, że na potwierdzenie płci maluszka jeszcze trochę poczekasz.

Wszelkie ludowe metody „rozpoznawania” płci (typu odbieranie urody mamie - córka, ochota na kwaśne smaki – syn) to jedynie zabobony. Każda kobieta inaczej przechodzi ciążę.

Wysokie temperatury, korzystanie z publicznych kąpielisk, nieodpowiednia bielizna czy niewłaściwa dieta – wyjazdy wakacyjne wyjątkowo sprzyjają infekcjom intymnym. Jak im skutecznie zapobiegać?

Wybieraj naturalne tkaniny

Syntetyczne stroje kąpielowe utrudniają skórze oddychanie. Bikini z dołem typu stringi może dodatkowo powodować otarcia naskórka. Infekcjom bakteryjnym sprzyja również noszenie obcisłych spodni. Najlepszym rozwiązaniem na wakacje będzie bielizna wykonana z naturalnych materiałów oraz przewiewne, nieuciskające krocza ubrania. Po kąpieli w basenie lub morzu warto zmienić strój kąpielowy na suchy lub na bawełniane figi.

Dbaj o higienę

Do codziennej higieny okolic intymnych wybierz delikatny płyn, który zawiera w składzie probiotyki. Jeśli podczas wakacji zdarzy Ci się miesiączka, tampony będą wygodnym rozwiązaniem. Należy jednak zadbać o ich regularną zmianę (nie rzadziej niż co 6h), inaczej bardzo łatwo o infekcję. Na noc stosuj podpaski.

Uważaj podczas depilacji

Drobne urazy skóry wywołane depilacją ułatwiają bakteriom przenikanie do organizmu. Jeśli depilujesz okolice intymne samodzielnie, zadbaj o odpowiednie produkty do depilacji, a także do pielęgnacji skóry po zabiegu.

Stosuj doustne probiotyki

Przyjmowanie antybiotyku niszczy dobroczynną florę bakteryjną pochwy, co sprzyja infekcjom bakteryjnym i grzybiczym. Wraz z antybiotykiem należy przyjmować probiotyki z kwasem mlekowym i laktobionowym, które przywracają równowagę flory bakteryjnej.

Pamiętaj o zabezpieczeniu

Współżycie jest jedną z głównych przyczyn infekcji intymnych – zwłaszcza w przypadku seksu z nowym partnerem lub wzmożonej aktywności seksualnej. Zakażeń grzybiczych i bakteryjnych można uniknąć, stosując prezerwatywę oraz nawilżające żele intymne z kwasem mlekowym (sprawdź, czy wybrany preparat można stosować z prezerwatywą).

Nie ignoruj objawów

Nawet 75% kobiet co najmniej raz w życiu cierpi z powodu infekcji intymnych. Ból, pieczenie i upławy to najczęstsze objawy zakażeń. W przypadku ich zauważenia, jak najszybciej zgłoś się do ginekologa. Jeśli do końca wakacji pozostało zaledwie kilka dni i musisz po prostu „przetrwać” do wizyty, zapytaj w aptece o globulki dopochowowe.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to choroba o podłożu genetycznym, na którą cierpi wiele kobiet w wieku rozrodczym. Jak ją rozpoznać?

Przyczyną PCOS są zaburzenia hormonalne, negatywnie wpływające na funkcjonowanie jajników. Zbyt duża ilość testosteronu, hormonu luteinizującego oraz insuliny zaburza pracę jajników, w efekcie czego tworzą się liczne torbiele.

Najczęstsze objawy PCOS

• Nadmierne wydzielanie androgenów u kobiet (hiperandrogenizm)
• Zmiany skórne (trądzik, łojotok, ciemne plamy)
• Łysienie
• Nadmierne owłosienie (zarost typu męskiego – hirsutyzm)
• Brak miesiączki
• Zaburzenia miesiączkowania (nieregularne cykle)
• Zaburzenia metaboliczne (otyłość, hiperlipidemia)
• Powiększenie jajników
• Zwiększenie liczby pęcherzyków prenatalnych w jajniku
• Insulinooporność

Pamiętaj, że nawet 20% kobiet z PCOS nie wykazuje charakterystycznych objawów. Istnienie choroby potwierdzić mogą tylko wyniki badań laboratoryjnych (podwyższone stężenie LH, testosteronu, androstendionu, DHEAS i prolaktyny oraz obniżone stężenie FSH i SHBG) połączone z diagnozą lekarską. Kobiety, których krewne chorowały na PCOS, są bardziej podatne na tę chorobę.

Test obciążenia glukozą pozwala sprawdzić, czy ciężarna nie choruje na cukrzycę. Badanie wykonywane jest między 24. a 28. tygodniem ciąży.

Dlaczego to tak ważne?

Glukoza przenika przez łożysko i pobudza trzustkę dziecka do nadmiernego wytwarzania insuliny. Insulina działa jak hormon wzrostu. Dzieci matek z cukrzycą mają dużą masę urodzeniową. Są również bardziej narażone na urazy okołoporodowe, wielowodzie, stany przedrzucawkowe, wady cewy nerwowej i wady serca. Badanie obciążenia glukozą (GCT) pokazuje, jak organizm metabolizuje cukier. W ciąży, ze względu na zmienioną gospodarkę hormonalną, proces ten może przebiegać nieco inaczej, dlatego wyniki zawsze wymagają konsultacji lekarskiej.

Przebieg badania

Po pobraniu krwi na czczo, kobieta wypija kubek wody z 75 g rozpuszczonej glukozy. Krew pobierana jest ponownie po upływie 60 minut i 120 minut (łącznie 3x). W trakcie badania kobieta powinna spokojnie siedzieć lub leżeć – nie spacerować, nie jeść, nie pić.

Wyniki

Prawidłowy poziom glukozy po 2h od przyjęcia płynu to poniżej 140 mg/dl. Wartości wyższe wskazują na nieprawidłowości, a wynik powyżej 200 mg/dl może oznaczać cukrzycę. W takim przypadku przyszła mama musi zmienić dietę. Prawdopodobnie otrzyma skierowanie do poradni diabetologicznej.

Diagnostyka prenatalna to badania dziecka przeprowadzone w okresie rozwoju wewnątrzmacicznego.

Badania prenatalne mają na celu potwierdzenie dobrastanu płodu już od wczesnego tygodnia ciąży. Służą także potwierdzeniu prawidłowej budowy i rozwoju płodu oraz w przypadkach, gdy pojawi się wada płodu, pozwalają zoptymalizować postępowanie w ciąży np. zapewnić odpowiednie warunki porodu, w celu maksymalnej pomocy dla noworodka.

Istnieją dwie grupy badań prenatalnych − inwazyjne i nieinwazyjne.

Badania nieinwazyjne są to takie badania, kt óre są bezpieczne dla matki i dziecka. Są to badania USG i krwi obwodowej matki. Na podstawie tych wynik ów, jeśli jest taka konieczność, przeprowadza się badania inwazyjne.

Badania inwazyjne wykonywane są tylko wtedy, gdy istnieje realne ryzyko wystąpienia wady genetycznej płodu. Polegają one na pobraniu płynu owodniowego ( amniopunkcja) lub tkanki genetycznej płodu w na drodze zabiegowej. Badania te, mimo iż są bezpieczne, niosą ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań wynoszące ok 1-2%. Przyjmuje się, że ryzyko utraty ciąży (najpoważniejsze powikłanie), to 0,5% lub mniej.

Klasycznie powinno składać się z badania USG z oceną budowy płodu oraz testu PAPP-A.

Połączenie tych 2 składowych zapewnia wykrywalność wad na poziomie 90%, podczas gdy samo USG na poziomie ok 70%. Wynika to z 2 faktów – tylko ok. 70% płodów chorych ma jakiekolwiek objawy w USG oraz z różnych powodów w badaniu USG nie można wszystkiego uwidocznić.

Uzupełnieniem tej klasycznej metody mogą być testy wolnego płodowego DNA w krwi matki (Harmony, NIFTY, IONA etc), które zastosowane w odpowiedni sposób zwiększają wykrywalność wad do ponad 99%

Zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Fetal Medicine Foundation oraz rekomendacjami zdecydowanej większości Ginekologicznych Towarzystw Naukowych w tym z USA, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji nieinwazyjne badania przesiewowe powinny być zaproponowane wszystkim kobietom ciężarnym w Polsce, bez względu na wiek. Obecnie istnieje szereg wiarygodnych dowodów na to, że wiek ciężarnej powyżej 35 roku życia, będący przez wiele lat podstawowym wskazaniem do wykonania badań prenatalnych, jest w rzeczywistości słabym czynnikiem determinującym wystąpienie aberracji chromosomowych płodu.

Oczywiście istnieją także wskazania medyczne, które poza wiekiem powyżej 35 lat kwalifikują ciężarne z wadami płodu w poprzedniej ciąży, wady genetyczne występujące w rodzinie, wcześniejsze badania USG i badania krwi z podejrzeniem jakiejkolwiek nieprawidłowości u płodu.

Testy z krwi – tzw test PAPP-A (składający się z oznaczenia 2 czynników – PAPP-A oraz wolnego beta hCG) jest niezwykle cennym uzupełnieniem badania USG.

Zawsze ilekroć wspomina się o badaniach prenatalnych 1 trymestru ciąży, należy rozumieć USG + test PAPP-A. Połączenie tych 2 składowych zapewnia wykrywalność wad na poziomie 90%, podczas gdy samo USG na poziomie ok 70%.

Polska jest prawdopodobnie jedynym krajem, gdzie próbuje się bezpodstawnie dyskutować o wykonywaniu testu PAPP-A.

Poza tym ocena stężeń PAPP-A jest przydatna także w wykrywaniu poważnych patologii ciąży (nadciśnienie ciążowe, cukrzyca ciężarnych, poród przedwczesny, wystąpienie wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu i innych).

Na pewno nie jest przewidziane postępowanie, że test PAPP-A ma być wykonywany tylko gdy w USG wyjdzie coś nieprawidłowego. Powinien być wykonywany u wszystkich ciężarnych razem z badaniem USG.

Przesiewowe badania prenatalne 1 trymestru to USG + test PAPP-A

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (podobnie jak większości innych Towarzystw Naukowych) określają, że w ciąży powinny być wykonane 3 badania, u każdej ciężarnej:

a- Pomiędzy 11-14 tygodniem ciąży

b- Pomiędzy 18 – 23 tygodniem ciąży

c- Pomiędzy 28 – 32 tygodniem ciąży

W każdym z tych badań wykonywana jest szczegółowa analiza budowy płodu. Trzeba zauważyć, że obraz płodu w czasie trwania ciąży ulega zmianie – pewne nieprawidłowości są niewidoczne w 1 badaniu, podczas gdy są możliwe do zobrazowania w 2 i 3 badaniu.

Badania (Testy) biochemiczne stosowane w diagnostyce prenatalnej to:

a - test PAPP-A (test podwójny) - składa się z oznaczenia stężeń wolnej podjednostki beta hCG i osoczowego płodowego białka ciążowego typu A - test jest wykonywany najczęściej wraz z badaniem USG pomiędzy 11-14 tygodniem ciąży. Bardziej korzystnie jest wykonać test przed badaniem USG, tak żeby wynik testu był znany podczas wykonywania badania USG. To postępowanie zapewnia najwyższy współczynnik wykrywalności aberracji chromosomowych. Współczynnik wykrywalności aberracji chromosomowych dla testu PAPP-A wynosi ok 60%. Połączenie z badaniem USG daje współczynnik wykrywalności ok 90%

b - AFP - alfa fetoproteina - badanie wykonywane wraz z testem PAPP-A oraz składowa testu potrójnego.

Jest użyteczne w wykrywaniu wad cewy nerwowej (rozszczep kręgosłupa) oraz aberracji chromosomowych (zwiększa współczynnik wykrywalności z badaniem USG i testem PAPP-A) do 94%.

Ponadto ocena stężenia AFP wraz z pomiarem szyjki macicy pozwala wyosobnić grupę ryzyka porodu przedwczesnego.

c - PLGF - placental like growth factor - łożyskowopodobny czynnik wzrostu - badanie wykonywane wraz z testem PAPP-A.

Jest użyteczne w wyosobnieniu grupy ryzyka wystąpienia preeklampsji (ciężkiego powikłania ciąży związanego z nadciśnieniem ciążowym) oraz aberracji chromosomowych (zwiększa współczynnik wykrywalności z badaniem USG i testem PAPP-A) do 93%.

d - test potrójny - składa się z oznaczeń AFP, całkowitego hCG oraz wolnego estriolu.

Wykonywany pomiędzy 15-20 tygodniem ciąży i służy do oceny ryzyka aberracji chromosomowych w II trymestrze ciąży. Współczynnik wykrywalności aberracji chromosomowych dla testu potrójnego wynosi ok 60%.

Ma znaczenie kluczowe. W chwili obecnej, w diagnostyce prenatalnej certyfikowane (zapewniające najwyższą jakość) są 3 systemy badań:

1. Perkin Elmer - Delfia
2. Brahms - Kryptor
3. Roche

Wykonanie testów biochemicznych inną metodą niż wyżej wymienione może skutkować znaczącym spadkiem skuteczności.

Ponadto ogromne znaczenie ma odpowiednie zabezpieczenie próbek krwi po jej pobraniu. W naszej placówce dokładamy najwyższych starań, żeby zapewnić najwyższy standard.

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (podobnie jak większości innych Towarzystw Naukowych) jednoznacznie określają, że w ciąży powinny być wykonane 3 badania, u każdej ciężarnej.

Płód, podczas ciąży rozwija się niezwykle dynamicznie, a jego obraz w badaniu USG jest bardzo zróżnicowany w zależności od czasu trwania ciąży. Niektóre wady rozwojowe ujawniają się dopiero po 25 tygodniu ciąży, zatem nie jest możliwe, żeby je uwidocznić w 12 i 23 tygodniu ciąży. Ponadto w 3 badaniu USG badany jest rozwój płodu pod kątem wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu oraz dobrostan płodu, przy użyciu badań dopplerowskich. Należy podkreślić, że NFZ refunduje tylko i wyłącznie wykonanie 2 badań USG (pomiędzy 11-14 i 18-23 tygodniem ciąży), podczas gdy Rekomednacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego jednoznacznie precyzują, że każda ciężarna powinna mieć wykonane 3 badania USG (pomiędzy 11-14, 18-23 i 28-32 tygodniem ciąży). Jedynie wykonanie 3 badań USG w ciąży stanowi całość ultrasonograficznej diagnostyki prenatalnej płodu, co ma na celu optymalizację diagnostyki i podjęcie terapii w najbardziej korzystnym okresie trwania ciąży.

Testy z krwi – tzw test PAPP-A jest niezwykle cennym uzupełnieniem badania USG.

Zawsze ilekroć wspomina się o badaniach prenatalnych 1 trymestru ciąży, należy rozumieć USG + test PAPP-A. Połączenie tych 2 składowych zapewnia wykrywalność wad na poziomie 90%, podczas gdy samo USG na poziomie ok 70%.

Polska jest prawdopodobnie jedynym krajem, gdzie próbuje się bezpodstawnie dyskutować o wykonywaniu testu PAPP-A.

Badania prenatalne 1 trymestru ciąży to USG i test PAPP-A. Z przyczyn organizacyjnych, w Polsce test PAPP-A jest analizowany po wykonanym badaniu USG

Istnieją trzy metody ustalenia terminu porodu. 1. Od pierwszego dnia ostatniej miesiączki = reguła Naegelego, 2. Od dnia poczęcia, 3. Od dnia skoku podstawowej temperatury ciała.

Wyżej wymienione obliczenia oraz niżej podane reguły są prawidłowe tylko dla kobiet, u których w okresie przedkoncepcyjnym (przed ciążą) występowały regularne cykle trwające 28 dni. W innych przypadkach (dłuższych lub krótszych okresów) reguły te należy odpowiednio zmodyfikować. Nie obowiązuje one u kobiet, które miały cykle nieregularne.

Korzystając z reguły Naegelego prawdopodobny termin porodu wylicza się, odejmując 3 miesiące od daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki, a następnie dodając 7 dni i jeden rok.

Pierwszy dzień ostatniej miesiączki – 3 miesiące + 7 dni + rok

Inną możliwością jest ocena terminu porodu na podstawie dnia poczęcia. Niektóre ciężarne znają lub przypuszczają, że do zapłodnienia doszło w określonym dniu. Żeby wyliczyć termin porodu, wykorzystuje się nieco inny wzór:

Termin poczęcia – 7 dni – 3 miesiące + 1 rok.

Ważną informacją dla przyszłych mam jest fakt, że w terminie porodu wyliczonym na podstawie reguły Naegelego rodzi się nie więcej niż 5% dzieci. W okresie 2 tygodni przed i dwóch tygodni po wyliczonym terminie porodu rodzi się ponad 90% dzieci. Dlatego należy również brać pod uwagę wiek płodu określony na podstawie badania ultrasonograficznego we wczesnej ciąży. W przypadku poważnych rozbieżności, należy kierować się wiekiem wyliczonym na podstawie badania USG.

W celu obliczenia aktualnego wieku ciążowego (czyli ile jest teraz tygodni ciąży) najlepiej skorzystać z kalkulatorów wieku ciążowego, powszechnie dostępnych w internecie (zresztą działających w oparciu o regułę Naegellego).Czas trwania ciąży u ludzi wynosi 267 dni, 38 tygodni lub 9 i ½ miesiąca księżycowego – licząc od daty poczęcia. Ponieważ u nie więcej niż 1/3 pacjentek znana jest dokładna data zapłodnienia, dlatego większość obliczeń bazuje na pierwszym dniu ostatniej miesiączki. Czas trwania ciąży liczony od pierwszego dnia ostatniego krwawienia trwa 281 dni, 40 tygodni lub 10 miesięcy księżycowych.

Badanie prenatalne to w I trymestrze ciąży badanie USG (wstępna ocena budowy płodu) i test podwójny (PAPP-A) wraz z oceną ryzyka najczęściej występujących aberracji chromosomowych (np. Zespół Downa).

W II i III trymestrze ciąży oceniana jest głównie budowa anatomiczna płodu (w przeważającej większości - potwierdzenie stanu prawidłowego).

Nie każdy lekarz położnik ginekolog wykonuje badania prenatalne. Kontrolą jakości są odpowiednie certyfikaty USG wydawane przez sekcję USG Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Fetal Medicine Foundation wraz z corocznym audytem wyników badań oraz

zdjęć USG. Wykonywanie testów z krwi musi odbywać się przy użyciu certyfikowanego przez FMF sprzętu (Delfia - Perkin Elmer, Brahms - Kryptor, Roche). Dopiero wtedy można obliczać ryzyko wystąpienia wad genetycznych (chromosomowych - np. Zespół Downa) przy użyciu także certyfikowanego przez FMF oprogramowania komputerowego (Astraia, Viewpoint).

Ponadto należy zdawać sobie sprawę z faktu, że diagnostyka USG, to przede wszystkim analiza drobnych (kilkumilimetrowych) szczegółów budowy płodu (np. kość nosowa, NT - przezierność karkowa i oprócz umiejętności musi być przeprowadzona na aparatach USG wysokiej jakości.

Natomiast ocena wielkości płodu już nie musi spełniać wyżej wymienionych warunków.

W Polsce istnieje Program Badań Prenatalnych, dzięki któremu część kobiet ciężarnych ma wykonywane badania za darmo (czyli refundowane przez NFZ).

Żeby była możliwa refundacja badań muszą być do nich wskazania (wystarczy jedno): wiek matki powyżej 35 lat w chwili porodu, wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka, stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka, stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową, stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

Jeśli występują w/w wskazania, badania prenatalne (USG i badanie krwi - test PAPP-A) są refundowane przez NFZ. Należy podkreślić, że NFZ refunduje tylko i wyłącznie wykonanie 2 badań USG (pomiędzy 11-14 i 18-23 tygodniem ciąży), podczas gdy Rekomednacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego jednoznacznie precyzują, że każda ciężarna powinna mieć wykonane 3 badania USG (pomiędzy 11-14, 18-23 i 28-32 tygodniem ciąży). Jedynie wykonanie 3 badań USG w ciąży stanowi całość ultrasonograficznej diagnostyki prenatalnej płodu, co ma na celu optymalizację diagnostyki i podjęcie terapii w najbardziej korzystnym okresie trwania ciąży.

Najogólnej rzecz ujmując, różnica między obrazowaniem USG 2D, a 3D jest taka sama jak różnica między obrazem 2d i 3d w telewizji.

Obrazowanie 3d i 4d daje zdecydowanie większe możliwości w rozpoznawaniu wad rozwojowych twarzy, kończyn, kręgosłupa, oraz powłok ciała i stanowi metodę uzupełniającą badanie techniką dwuwymiarową - 2D. Możliwość zobaczenia twarzy (często uśmiechniętej!), kończyn i ruchów nienarodzonego jeszcze dziecka dzięki ultrasonografii trójwymiarowej, dla wielu przyszłych rodziców jest niezapomnianym przeżyciem. W nielicznych przypadkach badanie jest nieco utrudnione z powodu np. zmniejszonej ilości płynu owodniowego lub znacznego stopnia otyłości ciężarnej.

Badanie USG płodu wykonane zgodnie z zasadami ALARA (As Low As Reasonably Acievable – tak nisko jak jest to realnie możliwe - chodzi o głębokość penetracji wiązki ultradźwięków) oraz z oceną Indeksów Termicznego i Mechanicznego jest całkowicie bezpieczne dla płodu.

Należy też wspomnieć, że badanie USG jeśli jest wykonane sprawnie (wiedza, umiejętności i doświadczenie wykonującego lekarza, wysokiej jakości aparat USG, odpowiednia budowa tkanek ciała ciężarnej i płodu) zwykle trwa od kilku do kilkunastu minut. W bardzo skomplikowanych przypadkach może trwać dłużej. Jednak nawet w takich sytuacjach klinicznych badanie nie jest niebezpieczne dla płodu. Należy zdawać sobie sprawę, że jest to część diagnostyki medycznej, która z założenia ma nieść korzyści dla pacjenta. Zastosowanie badań USG w innym niż medyczny celu jest zdecydowanym nadużyciem zasad etyki i bezpieczeństwa, a częste wykonywanie badań z przyczyn innych niż medyczne (np. komercyjne) jest nie do przyjęcia. Dostępne badania naukowe, przeprowadzone na przestrzeni kilkunastu lat nie potwierdziły szkodliwości badań USG dla płodu.

W Polsce nie określono minimalnego czasu badania USG płodu.

Przyjmuje się (zgodnie z zasadą ALARA), że powinien być jak najkrótszy, ale wystarczający do precyzyjnej oceny budowy płodu. W praktyce oznacza to, że badanie trwa od kilku do kilkunastu minut. Czas może ulec wydłużeniu w zależności od niekorzystnych warunków badania (niekorzystne ustawienie płodu, otyłość pacjentki lub inne czynniki ograniczające widoczność - np obecność zrostów pooperacyjnych w jamie brzusznej, występowanie mięśniaków macicy).

Jest to określenie prawdopodobieństwa wystąpienia np zespołu Downa.

Jeśli w danej ciąży wynosi 1:100, oznacza to, że u 100 kobiet ciężarnych z takim wynikiem testu 99 płodów będzie zdrowych, a jeden będzie miał zespół Downa.

Wynik dodatni oznacza, że pacjentka jest w grupie podwyższonego ryzyku wystąpienia aberracji chromosomowych u płodu i wskazane będzie wykonanie dalszych badań - na ogół amniopunkcji, lub biopsji trofoblastu, ewentualnie ocena wolnego płodowego DNA w krwi matki (testy NIFTY lub Harmony)

Wynik jest zazwyczaj uznawany za dodatni, gdy ryzyko choroby płodu przekracza 1:300 (ryzyko wyższe - np. 1:190, ryzyko niższe - np.: 1:500).

Wynik ujemny oznacza, że ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowych u płodu obliczone na podstawie powyższych parametrów jest niskie.

W takim przypadku badania inwazyjne nie są zazwyczaj zalecane. Chociaż ujemny wynik testu oznacza niskie ryzyko choroby płodu, to nie wyklucza jej w 100%. Wynik taki oznacza jednak, że ryzyko choroby płodu jest niższe, niż ryzyko utraty ciąży wskutek amniopunkcji, lub innych badań inwazyjnych.

Jest to pozwalające na ocenę wolnego płodowego DNA (materiału genetycznego płodu) uzyskanego z krwi matki. Niewielka ilość materiału genetycznego płodu krąży w krwi matki.

Testy NIFTY lub Harmony pozwalają na wyizolowanie tego materiału genetycznego płodu i poddaniu go badaniu pod kątem najczęściej występujących aberracji chromosomowych. Jest to badanie nieinwazyjne (pobierana jest krew matki z żyły) o bardzo wyskokim współczynniku wykrywalności - ponad 99,5%. Testy mogą być wykonywane od skończonego 10 tygodnia ciąży (w praktyce po 12 tygodniu). Ponadto możliwe jest badanie w kierunku aneuploidii chromosomów płci oraz kilkunastu zespołów wad wrodzonych, spowodowanych innymi nieprawidłowościami chromosomowymi.

To badanie genetyczne pozwalające wykryć mutacje genu BRCA1 i BRCA2, które zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi lub raka jajnika. Geny BRCA1 i BRCA2 odpowiadają za ilość podziałów komórki. W przypadku mutacji, komórka dzieli się w niekontrolowany sposób. Wszystkie komórki potomne również zawierają mutację, co sprzyja rozwojowi nowotworu. Występowanie mutacji jest dziedziczne.

Badanie w kierunku mutacji genu BRCA powinny wykonać kobiety:

• posiadające w rodzinie przypadki nowotworów złośliwych (rak piersi lub jajnika u kobiet przed 50. rokiem życia; rak sutka, prostaty lub jelita grubego u mężczyzn)
• stosujące antykoncepcję hormonalną lub hormonalną terapię zastępczą
• ze zdiagnozowanymi niezłośliwymi zmianami (np. torbielami w piersiach lub na jajnikach)
• w przypadku wyczucia u siebie jakiekolwiek zmiany w piersiach

Do wykonania testu pobiera się próbkę krwi. Jeśli badanie wykaże, że kobieta ma mutację genu BRCA, ryzyko zachorowania na raka piersi znacząco wzrasta (nawet o 80%). Nie jest to jednak wyrok, ale cenna informacja o predyspozycji do rozwoju nowotworu oraz zalecenie do wykonania podobnych badań u krewnych pacjentki.

To zabieg zamrażania ciekłym azotem niewłaściwych komórek śluzówki szyjki macicy. Jest bezbolesny i trwa zaledwie kilka minut. Po kriodestrukcji pozostaje tylko mało widoczna blizna, a w leczonych miejscach zaczyna narastać prawidłowy nabłonek. Czas gojenia się ran jest umiarkowanie krótki.

To nowoczesna wkładka wewnątrzmaciczna, która łączy działanie typowej spirali i tabletki antykoncepcyjnej. Swoją budową przypomina małą, plastikową ramkę w kształcie litery T. Ze zbiorniczka przez kilkadziesiąt miesięcy (ok. 5 lat) do organizmy kobiety powoli uwalniane są hormony. Ich wydzielanie reguluje specjalna błona. Skuteczność systemu Mirena sięga nawet 100%, a skutki uboczne tej metody antykoncepcji są minimalne.

Działanie

System Mirena zakłada lekarz ginekolog, wprowadzając wkładkę do macicy. Hormon obecny w spirali oddziałuje tylko na śluzówkę macicy (nie na cały organizm) - zagęszcza śluz szyjkowy, obniża ruchliwość plemników, pobudza produkcję glikodeliny A (substancji hamującej wiązanie plemników z komórką jajową) oraz hamuje comiesięczny wzrost błony śluzowej macicy.

Dlaczego warto?

• Metoda, o której nie trzeba pamiętać
• Odwracalna skuteczność antykoncepcyjna
• Brak oddziaływania na cały organizm
• Możliwość stosowania u pacjentek z cukrzycą, nadwagą, nadciśnieniem i po przeszczepach
• Możliwość stosowania u palących
• Możliwość stosowania u kobiet po menopauzie (funkcja ochronna wobec śluzówki macicy)
• Zmniejszenie ryzyka ciąży pozamacicznej i zakażeń w miednicy mniejszej
• Skrócenie czasu i zmniejszenie obfitości krwawień miesiączkowych

Dla kogo?

Spiralę antykoncepcyjną może stosować większość kobiet – bez względu na wiek, także w okresie karmienia piersią (po min. 6 tygodniach od porodu). O ewentualnych przeciwskazaniach decyduje lekarz.

Wewnątrzmaciczny system Mirena jest rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne jako gestagenowy składnik niskodawkowej hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).

Zaliczane do bakterii mykoplazmy są przyczyną zapaleń jajników i jajowodów, gorączki poporodowej, odmiedniczkowego zapalenia nerek czy zapalenia gruczołu krokowego u mężczyzn. Zakażenie mykoplazmami genitalnymi może prowadzić nawet do bezpłodności. Do objawów zakażenia zalicza się m.in.:

• ból przy oddawaniu moczu
• wydzielina z ujścia cewki moczowej
• ból w okolicach miednicy
• ból w jądrach
• krwawienie z dróg rodnych po stosunku seksualnym

Wymaz w kierunku Mycoplasma pobierany jest z cewki moczowej lub/i kanału szyjki macicy (u kobiet) albo z samej cewki moczowej (u mężczyzn). Przed badaniem nie powinno się oddawać moczu przez min. godzinę. Nie należy również wykonywać badania w trakcie antybiotykoterapii.

Chlamydia trachomatis to bakterie przenoszone podczas stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w trakcie porodu. Infekcja na ogół przebiega bez wyraźnych objawów, jednak powikłania mogą być bardzo groźne i prowadzić nawet do niepłodności.

Wymaz w kierunku chlamydii zalecany jest wszystkim osobom prowadzącym aktywne życie seksualne (zwłaszcza niestosującym prezerwatyw), a także w przypadku występowania bólu w podbrzusza, krwawienia między miesiączkami, krwawienia po stosunku lub pieczenia przy oddawaniu moczu.

Ureaplasma urealyticum to bakteria przenoszona drogą płciową, która wywołuje stany zapalne układu moczowo-płciowego (podobnie jak Chlamydia trachomatis). Zakażenie Ureaplasma może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Choroba często przebiega bezobjawowo lub towarzyszą jej trudności z oddawaniem moczu, silne parcie na pęcherz czy ból i pieczenie w okolicach cewki moczowej. Nieleczona Ureaplasma może prowadzić do zapalenia jajników, jajowodów i szyjki macicy u kobiet albo do zapalenia gruczołu krokowego u mężczyzn. Kobieta w ciąży może zarazić noworodka.

Ureaplasmę wykrywa się poprzez wymaz z cewki moczowej lub kanału szyjki macicy.